Пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче пуҫласа Чӑваш наци музейӗ «Ялан янӑра, чӑваш чӗлхи!» ятпа чӑваш чӗлхи уйӑхлӑхне ирттерме палӑртса хунӑ. Вӑл шӑп та лӑп пӗр уйӑха тӑсӑлӗ.
Уйӑхлӑх вӑхӑтӗнче тӗрлӗ темӑпа экскурсисем, занятисемпе ӑсталӑх лаҫҫисем ӗҫлӗҫ. Вӗсем культура епле йӗркеленнипе, ҫырулӑхпа чӑваш литератури епле пуҫланса кайнипе паллаштарӗҫ.
Наци музейӗн ӗҫченӗсем руна паллисем ҫинчен каласа кӑтартӗҫ, «Уяв» тата «Киремет карти», «Чӑваш Енӗн асамлӑ ҫырӑвӗсем» интерактивлӑ занятисем, «Вупӑр» вӑйӑ ирттерӗҫ.
Ҫеҫпӗл Мишши музейӗ, Литература музейӗ, Чӑваш тӗррин музейӗ те кӑсӑклӑ программӑсем хатӗрлесе хунӑ.
Чӑваш чӗлхине литературине вӗрентекенсем Чӑваш Республикин вӗренӳ инстиутутӗнче пӗлӗве ӳстернӗ.
Ятарлӑ курса уҫнӑ май чӑваш чӗлхипе литература кафедрин доценчӗ Анна Егорова урокра тата класс тулашӗнче вулав культурине йӗркелемелли мелсемпе меслетсем ҫинче чарӑнса тӑн, предметӑн концепт никӗсӗн уйрӑмлӑхӗсене тишкернӗ.
Институтра пӗлтернӗ тӑӑх, Надежда Иванова тӗрлӗ урока проектламалли ӗҫ майӗсемпе паллаштарнӑ, урок тӗсӗсен тытӑмӗпе содержанийӗ улшӑнни ҫинчен каласа панӑ, вӗренӳ предмечӗн нормативлӑ докуменчӗсемпе усӑ курса урок тӗллевӗпе предмет результатне шайлаштармалли ҫул-йӗре уҫӑмлатнӑ.
Курса хутшӑннисем ҫӗннине тата нумай пӗлнӗ.
«Чӑваш ачи чӑвашах» 8-мӗш фестиваль ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, шӑматкун, Муркаш муниципаллӑ округӗнчи Калайкасси шкулӗнче иртӗ. Уяв 9:00 сехетре вӑйӑ картипе пуҫланӗ.
Фестивале пуҫараканӗсем тата йӗркелекенӗсем – Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗ, Чӑваш наци ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗ, Чӑваш наци конгресӗ тата Муркаш муниципалитет округӗн Калайкасси вӑтам шкулӗ.
Фестивале тӑватӑ номинаципе хутшӑнма пулать: «Вӗрентетпӗр чӑвашла» (чӑваш чӗлхи предметне вӗрентмен учительсем хутшӑнӗҫ, чӑвашла уроксем кӑтартӗҫ); «Савӑнатӑп эп чӑваш пулнишӗн» (кӗҫӗн классенче вӗренекен ачасем чӑваш халӑхӗн пӗр-пӗр йӑлине кӑтартса парӗҫ); «Сар каччӑпа сарӑ хӗр» (7-9 классенче вӗренекен ачасем чӑваш халӑх историне, культурине, чӗлхине, йӑли-йӗркине пӗлнине ӑс-тӑн вӑййинче кӑтартӗҫ); «Тӑвалла пулсан та малалла» (чӑвашлӑх туйӑмне аталантаракан проекта вӗренӳ организацийӗн директорӗ (заведующийӗ) е унӑн ҫумӗ хӳтӗлӗ).
Азербайджан каччи Ариз Гасанов тӑван чӗлхисӗр пуҫне вырӑсла, акӑлчанла, турккӑлла тата полякла пӗлет иккен. Унпа «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» паллаштарнӑ. Ариз чӑвашла ирӗклӗн калаҫма 8 пин сӑмах вӗренесшӗн иккен. Хальлӗхе каччӑ 652 сӑмах пӗлет-мӗн.
«Чӑвашсем (вырӑсланнисем те, хӑйсен йӑлисене пӑхӑнаканнисем те) — ӑшӑ кӑмӑллӑ халӑх, йӑл кулаҫҫӗ, ырӑ сунаҫҫӗ. Анчах чӗлхе тӗлӗшпе ҫивӗч ыйтусем пур. Ҫамрӑксем тӑван чӗлхепе калаҫмаҫҫӗ — ку кулянтарать. Калаҫакансем те пур-ха, анчах сахаллӑн. Ҫемьере ачисемпе вырӑсла хутшӑнаҫҫӗ. Ялсене те ҫитрӗм. Анчах унта та ҫав ӳкерчӗкех. Ачасем тӑван чӗлхине пӗлмесӗр ӳсеҫҫӗ. Вырӑсла та лайӑххӑн тӗшмӗртмеҫҫӗ. Ҫапла вара ниҫта та ним ҫине тӗревленме пултарайманнисем ҫуралаҫҫӗ. «Эпӗ — вырӑс» тесе ҫак чӗлхепе калаҫма пултарать-ха вӑл, анчах куншӑн чӑваш пулма пӑрахмасть. Шухӑшлав психологийӗ, генетика, юн хӑйсен ӗҫӗсене пурпӗр тӑваҫҫӗ, пӗр-пӗр самантра ҫын чӑваш пулнине «сутаҫҫех»», — тесе шухӑшлать каччӑ.
Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай республикӑри вулавӑшсене тӗрлӗ кӗнеке парнеленӗ. Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ фонд пулӑшнипе кун ҫути кӑтартнӑ 3 кӑларӑма пурӗ 90 экземпляр.
Вӗсенчен пӗри – «Тилли кӑна, Тилли тееҫҫӗ…: асаилӳсем, халӑх юррисем, «Тилли юррисем» / П. Хусанкай. – Шупашкар : 7-мӗш типографи, 2022. – 68 с.». Унта поэтӑн тӑван тӑрӑхӗнче ҫырса илнӗ халӑх юррисем тата «Тилли юррисем» сӑвӑсен ярӑмӗ, тӗрлӗ асаилӳ кӗнӗ.
Иккӗмӗш кӗнеке — «Атя-ха, чунӑм, калаҫар! / З. Сурпан. - Шупашкар, 2023. - 147 с.». Унӑн авторӗ – Пушкӑртстанри Зинаида Семенова-Сурпан. Вӑл тӑван тӑрӑхӗнчи чӑваш юррипе ташшин халӑх ансамбльне ертсе пырать. Унӑн сӑввисемпе чӑваш композиторӗсем 200 ытла юрӑ кӗвӗленӗ.
Валери Туркай парнеленӗ виҫҫӗмӗш кӗнеке – «Вечный Державин : стихи и поэма / Г. Р. Державин. - Чебоксары : Типография №7, 2023. - 55 с.».
Ҫӗнӗ Шупашкарти 18-мӗш лицейре ӗнер «Чӑваш ёлки» иртнӗ.
Уява вырати шкулта пӗлӳ илекенсем ҫеҫ мар, хулари 14-мӗш шкулӑн вӗренекенӗсемпе чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенӗсем те хутшӑннӑ.
Телеграмри «Пуринчен малтан. Ҫывӑрса юлмасан» каналта пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасем чӑрӑш тавра чӑвашла юрланӑ, ташланӑ, вӑйӑсем вылянӑ. Вӗсен савӑнӑҫлӑ сӑн-пичӗ тӑрӑх ҫакӑ паллӑ: уяв пурне те килӗшнӗ.
Чӑваш Республикин вӗренӱ институчӗ «Ҫӗнӗ ҫул саламӗ» акци ирттерессине пӗлтернӗ. Вӑл 2023 ҫулхи раштав уйӑхӗн 11-мӗшӗнче пуҫланнӑ, 2024 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 7-мӗшӗччен пырӗ.
Йӗркелӳҫӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, акцие чӑвашла калаҫакан кирек кам та хутшӑнма пултарать: Ҫӗнӗ ҫул, Сурхури, хӗл ҫинчен сӑвӑ вуласа е юрӑ юрласа видео ҫине ӳкерсе илмелле е открытка хатӗрлемелле те #ҫӗнӗҫулсаламӗ хештегпа «Контактра» хутшӑну тетелӗнчи «Чӑваш чӗлхи – чӗкеҫ чӗлхи» (https://vk.com/club201526545) ушкӑна е Интернетри ытти хутшӑну тетелӗсене (социаллӑ сетьсене) вырнаҫтармалла. Видеоролика маларах палӑртнӑ адреспа лартсан кашни хутшӑнакана сертификат парса чыслӗҫ.
Википедин чӑваш уйрӑмӗнчи статьясен йышӗ ҫак кунсенче 52 пинрен иртрӗ. Хыпара ҫырнӑ чухне пӗтӗмӗшле статьясен шутне 52 023 тесе кӑтартать.
Юлашки вӑхӑтра Википедире шаблонсене аталантараҫҫӗ (ку тӗлӗшпе тутар уйрӑмӗнчи Фархат Фаткуллин пулӑшать), Чӑваш Республикнчи ялсем пирки, тата вӗсенчен тухнӑ ҫыннисем ҫинчен ҫыраҫҫӗ. Фильмсем пирки, тӗрлӗ ӑслӑлӑхри статьясемпе те сахал мар пуянланать. Википедин чӑваш уйрӑмне Раҫҫейӗн инҫетри кӗтесӗсемпе ҫыхӑннӑ статьясем те кӗрсе пыраҫҫӗ. Тӗслӗхрен, нумай пулмасть Балкар драма театрӗ ҫинчен статья хатӗрленӗ.
Чӑвашла уйрӑм 2004 ҫулта ӗҫлеме пуҫланӑ, 2005 ҫулта вара чӑннипе те аталанма пуҫланӑ. Хальхи вӑхӑтра Чӑваш Википелдийӗ кунсерен вуншар ытла статьяпа пуянланса пырать, кашни кун пилӗк ҫынран кая мар хутшӑнакан пӗр тӳрлетӳ те пулин тӑвать. Википедин чӑвашла уйрӑмӗ тӗрлӗ енлӗ статьясемпе пуян: кунта Чӑваш Республикинчи ял-хула пирки те, паллӑ ҫыннисем пирки те, ҫав вӑхӑтрах ӑслӑлӑхӑн тӗрлӗ пайӗсем ҫинчен те вуласа пӗлме пулать. Апла пулин те Википедин чӑваш уйрӑмне пуянлатмалли те чылай-ха. Калӑпӑр, республикӑри нумай ял пирки кӗскен кӑна ҫырнӑ.
Чӑваш композитрӗсен ассоциацийӗ ӗнер, чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, Шупашкарти трактор тӑвакансен культура керменӗнче пӗтӗмлетӳ концертне ирттерчӗ.
Унта чӑваш композиторӗсен хайлавӗсем янӑрарӗҫ. Сцена ҫине шкул ҫулне ҫитменнисенчен пуҫласа тӑнлавӗсем пасарнӑ кинемей-мучисем те тухрӗҫ.
«Музыка родного края» (чӑв. Тӑван тӑрӑхӑн музыки) программӑна икӗ чӗлхепе: чӑвашла тата вырӑсла — ертсе пычӗҫ.
Культура ҫурчӗн пысӑк залӗнче пушӑ вырӑн та сахалччӗ. Куракансем номерсене кӑмӑллӑн алӑ ҫупса йышӑнчӗҫ.
Чӑваш Енӗн ӗҫ тата социаллӑ аталану министрӗ Алёна Елизарова Телеграмри хӑйӗн каналӗнче Чӑваш тӗррин кунӗпе чӑвашла саламланӑ.
«Пӗлменӗн пӗр тӗрӗ, пӗлекенӗн ҫӗр тӗрӗ теҫҫӗ...
Чӑваш тӗрри – мӗн тери илемлӗ те чуна тыткӑнлакан ӑсталӑх.
Хисеплӗ ентешсем! Сире Чӑваш тӗррин кунӗпе чунтан саламлатӑп!
Чӑваш ҫӗрӗ мӗн авалтан ҫӗр пин сӑмахпа, ҫӗр пин юрӑпа, ҫӗр пин тӗрӗ-эрешпе пуян пулнӑ. Ҫак пуянлӑх ламран лама куҫса пырать. Чӑваш тӗрринче тӑван халӑхӑн пуян историйӗ упранать. Несӗлсен ӑсталӑхӗ паянхи кун ҫӗнӗлле вӑй илсе пырать. Унӑн пӗлтерӗшне упраса хӑварас, анлӑрах сарас тӗллевпех республикӑра чӑваш тӗррин кунне те никӗсленӗ.
Чӑваш тӗрри асамлӑ та илӗртӳллӗ. Тӗрӗ тӑрӑх «вулама» пулать тӗнӗ ватӑсем. Йӑх-несӗл, управ паллисене паянхи кун та ӑстасем пир ҫине тирпейлӗн вырнаҫтараҫҫӗ, хайсен ӗҫӗсемпе тыткӑнлаҫҫӗ. Ҫак пуянлӑх, хаклӑ тупра упранасса, пулас ӑру патне те ҫитессе шанас килет.
Уяв ячӗпе, чӑваш тӗррине кӑмӑллакансем!» — ӑшшӑн саламланӑ министр.
-12.7 °C